DUNAJEC - najpiękniejszy szlak wodny w Polsce. Autor Mieczysław Klimaszewski
artykuł z "Turysty Polskiego"z 1935 roku

(pisownia zgodna z oryginałem)

Dunajec posiada niewątpliwie najpiękniejszą dolinę w Karpatach.
Piękno jej polega nie tylko na osobliwych formach, ale głównie na ich rozmaitości,
na zmienności krajobrazów, przez które przepływa.
Tatry, Podhale, przełom przez Beskid Wysoki, kotlina Sądecka, przełom Różnowsko-Czchowski, lej doliny po Zakliczyn,
przełom przez Pogórze, wreszcie Nizina Podkarpacka to zupełnie odrębne, krajobrazowo różne jednostki,
posiadające odmienne formy, ukazujące nowe zjawiska.
Wartość doliny Dunajca, jako terenu turystycznego podnoszą także liczne zabytki historyczne a więc zamki (dziś w ruinie),
budowane dla straży najważniejszej ongiś drogi z Węgier do Polski i osady, których budowle pamiętają
Piastowskie i Jagiellonów czasy.
Dzięki spławności Dunajca na przestrzeni 200km dolina ta jest bardzo urozmaiconym szlakiem wodnym dla wycieczek kajakowych.
Dunajec dostępny jest przy wyższym wodostanie od Nowego Targu a przy normalnym od Czorsztyna.
Odnośnie wskazówek technicznych patrz: A. Heinrich " Szlaki wodne Polski", Gł. Księg. Wojsk., Warszawa, 1932, str. 59-66.
Nowy Targ (583 m npm., 200km od ujścia). Miasto powiatowe, ok. 10.500 mieszk. Leży przy linji kolejowej Kraków-Zakopane oraz
Sucha-hora - N. Targ, na przecięciu gościńców Kraków-Zakopane, Czarny Dunajec-Krościenko (autobusy).
Pomieszczenie w kilku hotelach oraz Szk. schron. wyc. na 20 miejsc.
Miasto zostało założone w XIII w. w widłach Czarnego i Białego Dunajca.
Godne zwiedzenia: kościół parafjalny i św, Katarzyny z XIV. w. a za miastem kościół św. Anny, zbudowany wg. podania przez zbójników tatrzańskich.
Od N. targu do Pienin Dunajec płynie w kotlinie Nowatarskiej. Od pn. ogranicza ją pasmo Gorców (Turbacz 1311 m) i Lubania (1093 m), od pd. pogórze Gubałowskie, za którem sterczą Tatry.
Harklowa (prawy brzeg) - ładny kościół drewniany, Dębno (pr.) - słynny kościół modrzewiowy z XV w. z oryginalną polichromją wnętrza,
najciekawszy kościół na Podhalu.
Maniowy (lw.)- barokowy kościółek cmentarny z XVII w., Szk. schr. wyc. na 20 mc. Czorsztyn (lw. 174 km od uj.) - ruiny dużego zamku z XIII w.
Dawna twierdza graniczna, siedziba starosty, związane są z nią liczne zdarzenia historyczne.
Na słonecznem Nadzamczu sanatorja i wille letniskowe.
U stóp zamku stanica kajakowa PZK w hoteliku " Pod Obłazem".
Na pn. od Czorsztyna, na zdala widocznej anzdezytowej górze Wżar, sterczał w XIV w. zameczek Wronin - dziś niema po nim śladu.
Niedzica (pr.) - zamek dosyć dobrze zachowany, pochodzi z XV w.
Od Czorsztyna po Szczawnicę Dunajec przełamuje się przez wapienne Pieniny.
Utworzył on tutaj kilka śmiałych zakoli, które podnoszą piękno tego przełomu - jest to najbardziej emocjonująca i malownicza część Dunajca.
Sromowce Wyżne (lw.) - kośc. drewniany z XVI w., Dworek Cisowy Z.H.P. 50 mc. Za Sromowcami Nż. widać po lewej stronie Trzy Korony, najwyższy szczyt w Polskich Pieninach(982 m).
U podnóża stoi nad Dunajcem Szk. Dom Wyc. Śląski o 80 mc.
Na brzegu prawym Czerwony Klasztor.
Stąd po Szczawnicę najpiękniejsza część przełomu. Nagie wapienne ściany sterczą bezpośrednio nad korytem rzeki.
Wysokość ich sięga do 300m nad Dunajec a od fantastycznych kształtów noszą nazwy Mnichów, skał Fujarkowych, Sokolicy, Ligarków itp.
U wylotu Pienińskiego potoku sterczy 300m ściana Sokolicy a głębiej znajduje się zawieszona na zboczu pustelnia i ruiny małego zameczku św. Kingi z XIII w. Szczawnica Niżna - przystań, głębiej w dolinie
Ruskiego potoku znane zdrojowisko Szczawnica Wyżna ze źródłami szczaw alkaliczno-słono-wapiennych.
Krościenko (425 m, 151 km od uj.)dojazd autobusem P.K.P. z N. Targu lub ze St. Sącza. Szk. schr. wyc. na 30 mc.
Dolina rozszerza się tutaj, tworząc malowniczą kotlinkę.
Od Krościenka po Łącko Dunajec przełamuje się przez Beskid Wysoki, który tworzą : na zach. pasmo Gorców, na wsch. pasmo Radziejowej (1265 m).
Dunajec tworzy tu dwa piękne zakręty : koło Kłodnego i koło Wietrznicy. Od Łącka (1367 m, 2200 mieszk., hotel, restauracje) dno doliny jest szersze a zbocza łagodniejsze.
Okolice Łącka znane są z dużych sadów śliwowych (śliwowica). Maszkowice (lw.) - ma odosobnione wzniesieniu stał w XIV w. zamek drewniany Zyndrama z Maszkowic a na przeciwnym brzegu w obszarze wsi Brzyny znajdował się w XIII w. zameczek Lemiesz.
Przed Jazowskiem dolina znowu się zwęża w przełom.
W Jazowsku (lw. nazwa pochodzi od istniejącego tu niegdyś jazu) duża fabryka giętych mebli.
Gołkowice niem. (pr.) 119 km od uj. - wieś z kolonizacji niem. za Józefa II. o charakterystycznem budownictwie, (zagrody zamknięte, zwrócone szczytem do drogi).
Stary Sącz (5.500 mieszk.). W XIII w. siedziba kasztelana, jedno z ważniejszych i bardzo bogatych miast w ówczesnej Polsce; podupadło od założenia Nowego Sącza.
Znajduje się tutaj duży i stary klasztor Klarysek (XIV w.), założony przez św. Kingę (XIII w.) oraz stare charakterystyczne domy w rynku.
Leży przy linji kolej. N.Sącz - Krynica. Stąd idą autobusy P.K.P. do Szczawnicy.
Hotel, restauracje (u Findera łososie i pstrągi).
Poniżej St. Sącza ujście również z Tatr wypływającego Popradu.
W pośrodku kotliny Sądeckiej, w widłach Dunajca i Kamienicy leży Nowy Sącz (290 m, 106 km od uj.).
Miasto powiatowe, 30.300 mieszk. Stacja węzłowa dla linij kolejowych do tarnowa, Chabówki i Krynicy.
Miasto zostało założone przez Wacława Czeskiego w 1292 roku.
Godne zwiedzenia: zamek z XIV w., kościołu Narodz. N.M.P. i Franciszkanów z XIII-XVII w., Małgorzaty z XV w. oraz stare somy gotyckie.
Ważne centrum handlowe, przemysłowe i kulturalne w Beskidach.
Dwa hotele i szk. schr. wyc. w Gmin. I. na 20 mc.
Od Zabełcza dno doliny zonwu się zwęża, zbocza stają się bardziej strome - jest to przełom Różnowsko - Czchowski.
Marcinkowice - dwór letnisko, tuż nad rzeką, stacja kolej. na linji N. Sącz - Chabówka.
Kurów (98 km od uj.), pięlny zakręt Dunajca.
Zbyszyce (pr.) - wieś z XIIIw., ciekawy kościół fundowany w tym czasie.
Nad Tęgoborzą leży Just (lw.) gdzie miał przebywać i nauczać w X w. pustelnik Just. W kaplicy stojącej na wysokim grzbiecie coroczne odpusty.
W Gródku (pr.) sterczy z dna doliny odosobniony, stożkowaty pagór o wys. 50m t. zw. "Grodzisko". W XIV w. wznosił się na nim zamek.
Od tej miejscowości zaczyna się bardzo piękny a mało znany przełom Dunajca pod Różnowem.
Dunajec płynie tu w kilka wgłębionych zakolach o wąskiem dnie i stromych zboczach.
Ostatnie zakole otacza z trzech stron ostrogę Różanowską, zwężoną u nasady do 300m szerokości.
W najwęższym miejscu sterczą ruiny górnego zamku, zbudowanego w XIV w. przez Piotra Różana.
Zamek dolny pochodzi z XV. lub początku XVI. w. - został włączony w zabudowania dworskie z XVIII w.
Obecnie budują tu tame i zbiornik dla wód Dunajca, celem zapobieżenia katastrofalnym powodziom w dolnym biegu Dinajca a pośrednio i w dolinie Wisły.
Siła wody zostanie zużyta do celów elektryfikacyjnych.
Wody spiętrzonego Dunajca zaleją dno doliny, aż po Zbyszyce względnie w czasie wyższych wodostanów po Kurów, tworząc ogromne jezioro śródgórskie.
Tropie (72 km od uj.) - na prawym brzegu kościół murowany o cechach obronnych pochodzący z XI w.
W grubych murach kościoła znajdują się dwie izby.
W lesistym parowie kaplica-pustelnia św. Świrarda , który tutaj miał nauczać w X w.
Naprzeciw na lewym brzegu sterczą nad urwistem zboczem ruiny zamku Tropsztyn z XIV. w., krążą o nim podania, jako o zamku rozbójczym.
Czchów (lw.) leży u wylotu pzrełomu w lejkowato rozszerzoną dolinę Dunajca.
Na straży wejścia do przełomu i wyjścia z niego sterczy zdala widoczna baszta.
Dolna jej część pochodzi z XIII w., górna jest nieco młodsza.
W b. starem miesteczku zachował się kościół z XIV w. z ciekawemi malowidłami średniowiecznemi (freski), w rynku stare domy z podcieniami.
Lejkowato rozszerzającą się dolinę Dunajca ogranicza od pd. stromy próg górski o wzniesieniach sięgających 500m npm.
Na pn. zaś wznosi się Podgórze o szerokich, płaskich grzbietach, zrównanych w wys. ok. 350 m.
W szerokiem (do 5 km) dnie doliny płynie Dunajec dużemi zakolami.
Melsztyn (lw. 56 km od uj.) - nad stromem zboczem sterczą riuny zamku, panującego niegdyś nad okolicą.
Zamek ten został zbudowany przez Melsztyńskich w XIV w. a rozbudowany w XV w. Zakliczyn (pr. 224 m npm. ).
Miasteczko o znaczeniu targowem.
Leży przy gościńcu Tarnów - N. Sącz - Krynica (autobusy). Restauracja Szczurka (można przenocować).
Ciekawy kościół Reformatów z 1656 r. i parafjalny z 1768 roku. Domy z podcieniami .
Lusławice - grób z kamieniem nagrobnym znanego arjanity Faustyna Socyna (1604 r. ).
Stąd po Wielką Wieś przełamuje się Dunajec przez Pogórze. Nad Wielką wsią (lw.) strome wzniesienie Zamek ze śladami warowni.
Na zach. widać przesadzisty masyw górski, porośnięty lasem z kulminacją Wał (526 m).
Wojnicz (211 m) - miasteczko o 2000 mieszk. leży przy gościńcu Kraków - Tarnów (komun. autobus. ).
Założony w XII w. był starostwem niegrodowem i miastem handlowem o dużem znaczeniu.
Kościół z 1773 r. i pałac w stylu neoklasycznym.
Stąd na północ rozciąga się Nizina Podkarpacka. Na wsch. od Dunajca wznosi się niskie przedgórze Tarnowsko-Dąbrowskie, na zach. płaska równina, pokryta w dużej części lasem - Puszcza Radłowska.
Zgłobice (38 km od uj.) most i droga do Tarnowa.
Bogumiłowice - most kolejowy, 1.5 km na zach. stacja kolej. na linji Kraków - Lwów.
Zala na wsch. widoczny Tarnów z panującą nad miastem katedrą gotycką z XV w., a nieco bliżej wysokie kominy fabryki związków azotowych w Mościcach.
Zbno (195m, 17km od uj. ) -  miasteczko o 2.400 mieszk. Założone w XIV w. posiadało duże znaczenie handlowe.
W Żabnie ostatnia blisko Dunajca położona stacja kolej. na linji Szczucin-Tarnów.
Na wsch. od Żabna Odporyszów - znane miejsce odpustowe, kościół z 1702 r. Siedliszowice - we dworze stanica kajakowa P.Z.K. Przy Ujściu Jezuickiem (XV w. ) uchodzi Dunajec do Wisły.

Dr. Mieczysław Klimaszewski

(pisownia zgodna z oryginałem)